Diyabeti Olan Sporcularda Beslenme

Egzersiz öncesi Kan Glukoz Hedefleri:

250 mg/dL ve keton(+) halinde egzersiz kesinlikle yapılmamalıdır. 

< 100 mg/dL kan glukoz seviyesinde ek karbonhidrat gereklidir.

Sporcuda Kan Glukoz Düzeyi Hedefi:

• 70-180 mg/dL aralığında tutmak hedeflenmelidir.

• Glukoz takibi sık sık yapılmalı mümkünse sürekli glukoz takip cihazı ile takip edilmelidir. 

İnsülin Dozları Uygun Ayarlanabildiği Sürece; 

• Sporcular karbonhidrat yüklemesi yapabilir. 

• Egzersiz sırasında karbonhidrat tüketebilir.

Beslenme ile Atletik Performansı Optimize Etme

Tip 1 diyabetli sporcular için, performansı optimize etmek için özel veya ek hususların gerekli olup olmadığı konusu net değildir. Diyabeti olmayan sporcular gibi, diyabeti olanlar da aktivitelerine ve antrenmanlarına özgü uygun karbonhidrat alım stratejilerini takip edebilirler.

Glisemik Kontrol için Karbonhidrat Alımı 

• Tip 1 diyabetli bazı sporcular, glisemik kontrolü sağlamak için orta düzeyde karbonhidrat tüketirler. 

• Egzersiz öncesi karbonhidrat yüklemesi ve/veya müsabaka sırasında KARBONHİDRAT alımı, insülin karbonhidrat miktarı ile eşleştiği sürece mümkündür. 

• Uzun süreli egzersizin ardından karbonhidrat alımı sınırlanırsa, kas glikojeninin geri kazanılması daha uzun sürebilir.

30-60 Dakikalık Aktivitelerde:

• Bazal insülin seviyelerinde 8-20 g karbonhidrat yeterlidir. 

• Daha yüksek insülin seviyeleri mevcutsa 30-60 g/saat karbonhidrat gerekebilir.

>60 Dakikalık Aktivitelerde:

• Karbonhidrat alımı ve/veya insülin azaltımı gerekebilir.

• Hipoglisemiyi önlemek ve performansı artırmak için saatte vücut kütlesinin kilogramı başına 0,4-1,3 g karbonhidrat önerilmektedir.

Glisemik Kontrol için Hidrasyon 

• Performans hedefleri ve kan şekeri düzeyine göre yaklaşık 1 L/saat hızında sade su veya karbonhidrat-elektrolit içeceği tüketilmelidir.

Glukoz Kontrolü

• Egzersiz sonrası kontrol gerekir (hipoglisemi, hiperglisemi riski).

• 15 dakikada bir kontrol yapılmalıdır.

• CGM kullanıyorsa özellikle gece hipoglisemi kontrolüne dikkat! Cihaz alarmı <80 mg/dL’ye ayarlanmalıdır.

İnsülin Dozu 

• İnsülin dozu egzersizin türü, süresi ve şiddetine göre hekim tarafından ayarlanır.

• Egzersiz sonrası insülin duyarlılığı yüksek olabilir (artmış hipoglisemi riski).

• Gün içinde çoklu insülin enjeksiyonu yapılıyorsa egzersiz öncesi doz azaltılabilir. 

• Egzersiz >30-60 dk sürmüşse, toparlanma esnasında bazal insülin dozu azaltılabilir.

Egzersiz Sonrası İnsülin Duyarlılığı 

• Egzersiz sonrasında birkaç saat insülin duyarlılığı artar. 

• Önceden karbonhidrat depolarının dolmuş olması egzersiz sonrası hipoglisemiyi önler.

• Artan insülin duyarlılığı, egzersiz sonrası 24 saate kadar hipoglisemi gelişme riskine yol açabilir.

• Karbonhidrat alımlarına devam edilip insülin dozu azaltılmalıdır.

• Özellikle geceleri idrara çıkma sıklığının artması halinde hipoglisemi riski yüksektir. Yatmadan önce ek karbonhidrat alınabilir.

Karbonhidrat Alımı

Glukoz düzeyi >180 mg/dL olduğunda şekersiz hidrasyon içecekleri kullanılır.

Glukoz düzeyi 144 mg/dL nin altına düştüğünde karbonhidrat verilmeye başlanır.

Hızlı toparlanma gereken dönemlerde toparlanmanın ilk 4 saati 1.0-1.3 g/kg/saat alım hedeflenir. 

Çoklu transport sistemleri (glukoz+ früktoz) ile daha hızlı glikojen replasmanı düşük glukoz düzeyinin tedavisinde tek başına früktoz kullanılmamalıdır.

Protein Alımı

Protein, dayanıklılık sporcularında 1.6-1.8 g/kg/gün olmalıdır.

Güç-kuvvet sporcularında ise yaklaşık 2 g/kg/gün olmalıdır.

Hidrasyon

Glukoz>180 mg/dl ise karbonhidrat içermeyen içecekler tercih edilmelidir.

Toparlanma döneminde alkol kullanımı diüretik etkisi sebebiyle hipoglisemi riskini artırır.

Bununla birlikte kafein (3mg/kg, 200-300 mg) hipoglisemi riskini azaltabilir.

Çoklu insülin tedavisi alan diyabetli sporcularda egzersiz sırasında insülin seviyeleri makul ölçüde sabit kalır. Bu, vücudun gerekli yakıt kaynaklarını harekete geçirme yeteneğini sınırlar ve bu nedenle önemli bir hipoglisemi riski ile sonuçlanır.

Sürekli insülin pompası tedavisi ve sürekli glukoz izleme (CGM) gibi teknolojilerin egzersiz sırasındaki faydaları oldukça fazladır.

Sürekli İnsülin Pompası Tedavisi ve Egzersiz

Egzersizin başlangıcında bazal insülin infüzyonunun azaltılmasının, hem egzersiz sırasında hem de hemen sonrasında hipoglisemiden kaçınmaya yardımcı olacağı gösterilmiştir.

Optimal azaltma miktarı net değildir, ancak çoğu insan için bazal insülin infüzyonu %50 ile %100 arasında azaltılmalıdır.

Sürekli Glukoz İzleme (CGM) ve Egzersiz

CGM; sürekli glikoz takibi sağlayan, egzersiz öncesinde, sırasında ve sonrasında hiper veya hipoglisemiden kaçınmak için güçlü bir teknolojik araçtır.

Egzersiz sırasındaki glisemik dalgalanmaları daha hızlı tespit etmede, hipoglisemi riskini önlemede ve hipoglisemi ataklarını anında tedavi etmede güvenilir olduğu kanıtlanmıştır.

Özetle

• Tip 1 DM’li sporcuları kapsayan genel bir rehber bulunmamaktadır.

• Her sporcunun diyabet süreci ve egzersize verdiği yanıt farklı olduğundan bireysel değerlendirilmelidir.

• Ana hedef: Kan glukozunu gün boyu 70-180 mg/dL aralığında tutmaktır. 

• Egzersiz sonrası artmış insülin duyarlılığı oluşabilir.